Đảng tranh và tái hôn

Đầu năm 1514, Nghị viện của Scotland ngay lập tức diễn ra ở thành phố Stirling, một thành phố trung tâm Scotland và hướng về phía Tây-Bắc của thủ đô Edinburgh. Và theo di chúc của Tiên vương James IV, Thái hậu Margaret trở thành một thành viên của hội đồng nhiếp chính. Thời bấy giờ, phụ nữ luôn không được chào đón cho những vị trí trọng đại, dù tùy hoàn cảnh mà họ bắt buộc phải được liệt kê và trao cho quyền lực. Sau cái chết của James IV, triều đình Scotland càng có xu hướng thân Pháp, và trực tiếp xem Vua Henry VIII là kẻ thù. Thái hậu Margaret không chỉ có xu hướng thân Anh, mà bà còn là chị của Vua Henry, khiến vị trí trong triều đình Scotland của bà càng thêm gây tranh cãi.

Đối thủ lớn trong triều đình Scotland lúc bấy giờ của Thái hậu Margaret là John Stewart, Công tước xứ Albany, người đứng thứ 3 trong danh sách thừa kế, chỉ sau Công tước Ross. Lớn lên ở Pháp, Công tước Albany là đại diện mạnh nhất của phái thân Pháp, và ở vị trí cận thứ trong danh sách thừa kế, khi cả hai anh em Vua James và Công tước Ross còn quá nhỏ và có thể chết bất kỳ lúc nào, thì Công tước Albany gần như được xem là vị Vua tương lai của Scotland, là đe dọa lớn nhất của vị Thái hậu trẻ. Để đối phó, Thái hậu Margaret đã rất "khôn ngoan và mềm mỏng", đến tháng 7 năm 1514, bà đã thành công giảng hòa giữa các phe phái trong triều, và cùng tháng ấy thành công khiến Scotland và Pháp quyết định thiết lập hòa bình với nước Anh.

Nhưng cũng vì chỉ có đơn thân độc mã, Thái hậu Margaret không thể không tìm kiếm đồng minh qua việc cân nhắc tái hôn với một nhà quý tộc quyền thế, và chính lúc này bà đã không thể cưỡng lại giữ lý trí và tình cảm, khi lựa chọn Archibald Douglas, Bá tước xứ Angus thứ 6. Nhà Douglas là một trong những nhà quý tộc quyền thế nhất Scotland, nhưng bản thân Archibald, người mà cả chú mình là Giám mục Gavin Douglas còn phải nhận định "tên ngu độn" , thì có vẻ sự lựa chọn của Thái hậu Margaret không được sáng suốt cho lắm[7]. Ngày 6 tháng 8 năm 1514, Margaret bí mật kết hôn với Archibald tại Perth. Điều này không chỉ khiến các nhà quý tộc phẫn nộ, mà còn khiến cho phe thân Pháp trong triều càng mạnh lên, dẫn đầu bởi Tổng giám mục Glasgow là James Beaton. Dựa vào di chúc của Tiền vương James IV, Margaret sẽ phải từ bỏ vị trí của mình trong triều đình Scotland và phải lập tức chuyển nhượng lại cho Công tước Albany. Đến tháng 9, Hội đồng Cơ Mật viện quyết định Margaret sẽ bị mất toàn bộ quyền nuôi dưỡng hai người con trai là nhà Vua cùng Công tước Ross, dẫn đến việc bà cùng các đồng minh phải đem cả hai đến Lâu đài Stirling.

Bỏ trốn về Anh

Năm 1515, tháng 5, Công tước Albany trở về Scotland, và ngay lập tức tiếp nhận vị trí Nhiếp chính với vai trò Hộ Quốc công vào tháng 7 năm ấy. Việc đầu tiên mà ông làm chính là đòi quyền bảo hộ cho nhà Vua James cùng Công tước Ross từ tay của Thái hậu, việc này nhằm xác nhận tính chính danh của vị thế Hộ Quốc công của ông. Tuy ban đầu chống trả rất quyết liệt, nhưng rồi vào tháng 8 năm ấy, Thái hậu Margaret cũng phải giao nhà Vua và Công tước cho triều đình Scotland ngay tại Lâu đài Stirling, sau đó thì bà cũng trở về Edinburgh, hoàn toàn từ bỏ quyền nhiếp chính. Em trai của bà, Vua Henry VIII của Anh, vào lúc đó thường khuyên bà nên cùng hai con trai trốn qua miền Bắc Anh, nhưng bà từ chối vì lo sợ chỉ cần hành động lỗ mãng sẽ khiến James mất đi ngai vàng.

Tuy vậy, vào thời gian ngắn sau khi nhà Vua và Công tước Ross hoàn toàn nằm dưới quyền bảo hộ của Hộ Quốc công Albany, thì Thái hậu Margaret bí mật chấp nhận yêu cầu cũ của em trai, bởi vì ngay khi ấy bà đang mang thai đứa con với Bá tước Agnus, khiến bà cảm thấy bị đe dọa khi vẫn còn ở lại Scotland. Để thực hiện việc này, bà cần phải có quyền tự do ra ngoài, nay hoàn toàn bị kiểm soát bởi Cơ mật viện Scotland, và bà thành công với sự cho phép từ Cơ mật viện để đến thành Linlithgow. Sau khi đến Linlithgow, Thái hậu Margaret trốn khỏi biên ải để vào nước Anh, tại đấy bà được đón bởi Thomas Fiennes, Nam tước Dacre thứ 8, người đang là Hộ thần của vùng Marches (Lord Warden of the Marches), và được đưa đến trú tại Lâu đài Harbottle ở Northumberland. Và cũng tại đây, vào tháng 10, Thái hậu Margaret sinh hạ Margaret Douglas. Thời gian ở Northumberland, bà cũng nhận tin về cái chết của Công tước Ross. Có người đề nghị bà cảnh giác với Công tước Ross vì vụ việc vua Richard và hai vị Vương thân trong Tháp London có thể sẽ tái diễn. Và dù rất ghét Hộ Quốc công Albany, Thái hậu Margaret nhận định việc này không thể do ông ta làm, nếu ông ta muốn trở thành Richard III thứ 2, thì Vua James đáng lẽ là nạn nhân. Mặc cho khó khăn của Margaret, liên tiếp sinh con rồi lại nhận tin con mình qua đời, Bá tước Agnus trốn trở lại Scotland để giảng hòa với Hộ Quốc công Albany. Sự quy phục này của Bá tước Agnus khiến Margaret lâm vào tình trạng phẩn uất. Khi Vua Henry VIII biết được tin này, ông bực mình nói "Quả thật đúng là tên người Scot"[8]. Tuy nhiên, việc làm này của Bá tước Angus không phải là vô lý, do tài sản và quyền lực của ông đều ở tại Scotland. Khi rời khỏi quốc gia, Bá tước Angus có nguy cơ bị khép tội mưu phản và tịch biên tài sản. Sự việc đau thương này từng xảy ra trong gia đình ông, James Douglas, Bá tước Douglas thứ 9, người chống lại Vua James III mà trốn đến Anh dưới thời trị vì của Vua Edward IV. Tại Anh, từ một quý tộc quyền quý nhà Douglas, James Douglas phải làm việc như một tay lính đánh thuê vô sản.

Vấn đề hôn nhân

Vua Henry chào đón Thái hậu Margaret, và để biểu thị vị trí của mình, nhà Vua để chị mình ở tại Scotland Yard (nay là một con đường ở địa hạt St James's, quận Westminster, thành phố London), nơi theo truyền thống là dinh thự của các Vua Scotland tại thủ đô London mỗi khi ghé thăm nước Anh. Năm 1517, sau 1 năm ở lại Anh, Margaret trở về phương Bắc, sau một thỏa thuận điều phối hòa giữa được ký kết bởi Hộ Quốc công Albany và triều đình Anh. Vào lúc đó, Hộ Quốc công đang ở Pháp thiết lập liên minh Auld và sắp xếp hôn nhân của Vua James, thì Margaret được đón tiếp bởi Sieur de la Bastie - sứ giả của triều đình Scotland. Theo thỏa thuận, Thái hậu Margaret tuy có thể gặp con trai mình là nhà Vua, song rất hạn chế và đều do Hộ Quốc công phụ trách giám sát.

Về hôn nhân, Margaret tuy tái ngộ với Bá tước Angus, song cuộc hôn nhân này cuối cùng đi vào ngõ cụt không lâu sau đó, vì bà phát hiện trong thời gian mình ở Anh thì Bá tước đã qua lại với Lady Jane Stewart, người tình cũ khi trước. Bên cạnh đó, trong thời gian ấy, Bá tước Angus còn chiều chuộng tình nhân và tiêu xài hoang phí bằng số tài sản của vợ mình. Tháng 11 năm 1518, Margaret viết thư cho em trai là Vua Henry, tuy không trực tiếp nhưng đã có dấu hiệu muốn ly hôn:

I am sore troubled with my Lord of Angus since my last coming into Scotland, and every day more and more, so that we have not been together this half year… I am so minded that, an I may by law of God and to my honour, to part with him, for I wit well he loves me not, as he shows me daily[9].

.

Chị đau đớn và hỗn loạn đối với Ngài Angus sau chuyến đi vừa rồi, và ngày càng tồi tệ hơn, khi chị và ngài ấy đã không ngủ với nhau hơn nửa năm trời... Chị rất vui lòng, bằng luật lệ của Chúa trời và danh dự của mình, để có thể rời xa khỏi ngài ấy, bởi vì mỗi ngày chị đều nhận ra ngài ấy chẳng còn yêu thương mình nữa.

Việc ly hôn này của chị mình khiến Vua Henry rơi vào thế khó, thứ nhất là quan điểm của bản thân ông không chấp nhận chuyện ly hôn dựa vào đức tin và giáo dục của mình (mỉa mai thay về sau ông lại ly hôn tới 4 lần), thứ hai chính là địa vị của Bá tước Agnus, người có thể giúp cân bằng tình trạng thân Pháp tại Scotland cũng như là thế lực lớn nhất kiềm hãm Hộ Quốc công Albany. Bực mình trước thái độ của em trai, Margaret dần kết thân với thế lực của Albany và yêu cầu Hộ Quốc công nên sớm quay về. Nhưng Albany lúc ấy vẫn chưa muốn quay về, và đề nghị Margaret nên tự đòi lại quyền nhiếp chính cho mình, như vậy việc vợ chồng Margaret mâu thuẫn nhau đã là đề tài tranh cãi của chính quyền Scotland trong suốt 3 năm tiếp theo. Và sự việc càng phức tạp hơn, khi có thêm sự tham gia của kẻ thù của Agnus là James, Bá tước Arran, khiến cho Margaret phải hoang mang về phe chồng hay Arran trên bàn cân chính trị.

Tháng 11 năm 1521, Hộ Quốc công Albany quay về Scotland, và ông được chòn đón nhiệt tình bởi Margaret. Ngay sau đó, với sự hợp tác nhiệt tình của Thái hậu, Hộ Quốc công Albany thành công ra lệnh đày ải Bá tước Agnus, với tội danh đã làm chính sự tan đàng xẻ nghé trong vòng 3 năm trời. Bên cạnh đó, vị trí của Hộ Quốc công cũng giúp Margaret đạt được ý muốn ly hôn với Bá tước Agnus, vì ông ta có ảnh hưởng ở thành Rome và đã giúp Margaret liên hệ với Giáo hoàng và thông qua sự ly hôn này.

Margaret's coup

Năm 1524, Thái hậu Margaret tiến hành một cuộc đảo chính đơn giản nhưng hiệu quả, khiến Hộ Quốc công Albany phải mất đi quyền lực, đó gọi là [Margaret's coup] trong lịch sử.

Về bản chất, Margaret là một phụ nữ Anh, sau cuộc hôn nhân thì bà trở thành dâu xứ Scotland. Dằn xé giữa quê nhà và ngôi nhà mới qua hôn nhân, Margaret từ sau cái chết của James IV đã phải luôn cân bằng giữa thế lực của bản thân và trách nhiệm chính của dòng tộc, cũng như không thể từ bỏ đứa con độc nhất James V của mình. Sau khi liên minh với Albany và tiến hành thỏa thuận với phái thân Pháp, Margaret tiếp tục chuẩn bị lực lượng riêng của mình để đề phòng, và cuối cùng là lật đổ Albany. Với sự giúp đỡ của Bá tước Arran và người nhà họ Hamilton, trong khi Công tước Albany vẫn còn đang vắng mặt khỏi Scotland để đến Pháp, thì Thái hậu Margaret đã đưa Vua James - khi ấy 12 tuổi - từ Lâu đài Stirling đến Edinburgh, tiến hành cuộc đảo chính của mình. Đây được nhìn nhận là một hành động mạnh mẽ và can đảm của Margaret, và tháng 8 năm đó thì Nghị viện Scotland phải tuyên bố chấm dứt quyền nhiếp chính của Công tước Albany, chính thức xem Vua James đã trưởng thành và có quyền hành tuyệt đối với vai trò quân chủ của mình. Song theo thông lệ, nhà Vua vẫn cần người bảo hộ (do chưa đến 18 tuổi), trong số đó thì Thái hậu Margaret là người có đủ tư cách nhất. Phản đối kiến nghị này, Tổng giám mục James Beaton ngay lập tức bị Margaret bắt giam. Đến tháng 11, Nghị viện Scotland đồng thuận đề nghị Thái hậu Margaret là người giữ vị trí Trưởng hội đồng cố vấn trong Hội đồng tư mật riêng cho nhà Vua.

Việc Thái hậu Margaret bắt tay với người nhà Hamilton và Bá tước Arran đã khiến các gia tộc khác của Scotland phẫn nộ, điều này càng tệ hơn khi em trai bà là Vua Henry VIII tha bổng cho Bá tước Agnus trở về Scotland. Vào lúc này, bà cần tìm kiếm đồng minh khác, đối tượng là Henry Stewart, em trai của Lãnh chúa Avondale. Dưới tác động của Margaret, Henry Stewart được thăng chức, chọc giận Bá tước Lennox, và rất nhanh sau đó vị Bá tước này đề nghị liên minh với người chồng đang ly thân với bà, Bá tước Agnus. Khi Agnus đến Edinburgh với đội quân trang bị khí giáp yêu cầu được diện kiến Nghị viện Scotland, Margaret ra lệnh cho đại bác bắn thẳng vào phía Agnus từ pháo đài, khiến Agnus phải phái hai sứ giả người Anh là Thomas Magnus cùng Roger Radclyff trình diện trước Thái hậu, nói rằng bà không thể tấn công người chồng hợp pháp của mình. Thái hậu Margaret đáp lại giận dữ: ["Cút đi và đừng xía mũi vào chuyện ở Scotland!"][10].

Mặc dù vậy, với áp lực từ nhiều phía, Margaret cuối cùng vẫn phải chấp thuận cho Bá tước Agnus có chỗ trong Hội đồng của nhà Vua vào tháng 2 năm 1525, khiến nhà Vua phải được sự bảo hộ bởi Agnus. Và trong quá trình này, Bá tước Agnus đã "huấn luận" nhà Vua trẻ với một chương trình bài bản và gắt gao trong vòng 3 năm, để cuối cùng khiến Vua James đã dấy lên mối thù hận cực kỳ lớn với nhà Douglas nói riêng và liên hệ với nước Anh nói chung.